Drugsgebruik leidt tot het nemen van verkeerde beslissingen

Een overmaat van de signaalstof dopamine in het brein kan ons beslisvermogen negatief beïnvloeden. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens het gebruik van genotmiddelen, in de manische fase van bipolaire stoornis, of als bijwerking van medicatie bij de ziekte van Parkinson. In deze situaties vertonen mensen vaak overdreven optimistisch, roekeloos en destructief gedrag. Neurobiologen Jeroen Verharen, Roger Adan en Louk Vanderschuren van de faculteit Diergeneeskunde en het UMC Utrecht beschrijven het mechanisme hiervan in een publicatie in het toonaangevende tijdschrift Nature Communications.

Dopamine is een signaalstof in de hersenen die een belangrijke rol speelt bij emotionele en cognitieve processen. Een van de belangrijkste functies van dopamine is het vermogen te leren van positieve en negatieve ervaringen.

Verharen: “Wanneer er iets leuks gebeurt, bijvoorbeeld als je een lekker toetje krijgt, komt er normaal gesproken dopamine vrij in het brein. Je leert daarvan om de handeling die eraan voorafging, te herhalen. Maar als je gedrag leidt tot iets naars, bijvoorbeeld dat je je bezeert, zal de afgifte van dopamine even worden geremd. Daardoor leer je dat die bewuste handeling niet voor herhaling vatbaar is. Echter, waar precies in de hersenen dopamine deze leerprocessen bewerkstelligt, wisten we nog niet.”

Onderzoek bij ratten
Door gebruik te maken van moderne neurowetenschappelijke technieken hebben de onderzoekers in de studie verschillende groepen dopaminecellen bij ratten gestimuleerd en de activiteit van deze cellen gemeten. Vervolgens hebben ze het gedrag van de ratten in kaart gebracht in taken waarbij ze zoveel mogelijk suiker moesten verdienen.
Vanderschuren: “Een opvallende bevinding was dat als we cellen activeerden die dopamine vrijgaven in een specifieke hersenstructuur, de ‘nucleus accumbens’, de ratten hun gedrag niet goed meer konden aanpassen aan veranderingen in de taak. Het interessante was dat dit leerprobleem alleen betrekking had op leren van negatieve ervaringen, zoals pijn of het niet krijgen van een beloning, maar niet op het leren van positieve ervaringen. Het gevolg was dat de ratten veel minder goede beslissingen namen in de taken die we ze gaven.”

Slechte beslissingen
De onderzoekers concluderen dat wanneer het leren van negatieve feedback wegvalt, mensen, en ook ratten, slechte beslissingen nemen die overkomen als overdreven optimistisch, wat heel vervelende gevolgen kan hebben. Dit zie je onder meer tijdens gebruik van genotmiddelen, bij patiënten in de manische fase van bipolaire stoornis en als bijwerking van dopaminemedicatie bij de ziekte van Parkinson. In de publicatie in Nature Communications beschrijven de onderzoekers hoe dit verminderde beslisvermogen in de hersenen tot stand komt. Deze kennis kan bijdragen aan de ontwikkeling van betere behandelingen voor verslaving, bipolaire stoornis en de ziekte van Parkinson.