Educatieplatform voor farmacotherapie en FTO
Onderzoekers van Amsterdam UMC hebben een methode ontdekt om het gedrag van macrofagen, witte bloedcellen die een centrale rol spelen bij aderverkalking, om te buigen. Door deze cellen te herprogrammeren ontstaan er stabiele ophopingen (‘plaques’) in de bloedvaten die minder snel scheuren. Juist deze gescheurde plaques richten veel schade aan in onder andere de hersenen en het hart. Het onderzoek is vandaag gepubliceerd in Nature Communications.
Aderverkalking of atherosclerose is een langzaam proces waarbij cholesterol en witte bloedcellen zich afzetten tegen de wand van onze bloedvaten. Dit begint reeds als we jong zijn en een ongezonde levensstijl kan het dichtslibben van onze aderen versnellen. De afzettingen in de vaatwand noemen we plaques. Die kunnen de bloedvoorziening van achterliggende weefsels belemmeren. Plaques worden nog gevaarlijker als ze instabiel worden en scheuren. De inhoud van de plaque komt dan in de bloedbaan terecht en vormt een bloedstolsel. Als het bloedstolsel afdwaalt naar de hersenen of het hart kan het daar een infarct veroorzaken. Aderverkalking draagt zo bij aan één van de voornaamste doodsoorzaken in de westerse wereld.
Herprogrammeren
Macrofagen zijn witte bloedcellen die een centrale rol spelen bij aderverkalking. Het zijn de ‘Pacman’-cellen van ons afweersysteem die ons beschermen tegen ziekteverwekkers zoals bacteriën. Bij aderverkalking worden ze echter vaak als de slechteriken beschouwd omdat ze ontstekingsreacties aansturen en zo de groei van plaques kunnen versnellen. Onderzoekers Jan Van den Bossche en Menno de Winther met hun team van Amsterdam UMC ontdekten een manier om deze Pacman-cellen van slecht naar goed te herprogrammeren. In patiënten met aderverkalking zagen ze dat macrofagen in instabiele plaques meer ATP citrate lyase (kortweg ACLY) activiteit vertoonden. Het uitschakelen van deze centrale speler in de energiehuishouding van macrofagen leidde vervolgens in een muismodel tot stabielere plaques. Macrofagen zonder ACLY bleken de plaque af te schermen door er een hard kapje overheen te leggen en door dode cellen in de plaques op te ruimen. Dit leidde tot gunstigere plaques die minder geneigd zijn om te barsten.
Nieuw doelwit
Het was al bekend dat het remmen van ACLY in de lever LDL-cholesterol verlaagt en aderverkalking remt. Gebruik makend van een nieuw muismodel tonen de onderzoekers nu aan dat ook het aanpassen van de energiehuishouding (in dit geval ACLY) van witte bloedcellen als mogelijk nieuw doelwit voor therapeutische interventies kan dienen. Dit moet verder uitgezocht worden in patiënten.
Het onderzoek werd deze week gepubliceerd in Nature Communications en is gefinancierd met onderzoeksbeurzen van de Hartstichting en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO.