Vaten van vrouwen reageren anders

Hoe kunnen artsen een beroerte behandelen of, beter nog, voorkomen? Door te achterhalen wat er in de bloedvaten gebeurt, pakt Marieke Wermer zulke vragen aan. Sinds 1 februari is ze hoogleraar Neurologie -in het bijzonder neurovasculaire aandoeningen- aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Een beroerte (hersenbloeding of herseninfarct ) treft een patiënt meestal onverwacht. Toch is een aantal factoren bekend die het risico verhogen. Wermer is onder meer geïnteresseerd in risico’s die speciaal voor vrouwen gelden. “Vrouwen die aan migraine lijden, hebben een verhoogde kans op een hersenbloeding of herseninfarct. Voor mannen is die relatie er niet”, vertelt ze.

Zwangerschap
En er is nog een opvallend verband: vrouwen die tijdens hun zwangerschap pre-eclampsie (‘zwangerschapsvergiftiging’) krijgen, hebben vaker migraine en hebben op latere leeftijd een verhoogde kans op een beroerte. Pre-eclampsie ontstaat deels door een afwijking aan de moederlijke slagaders in de placenta die samengaat met een schade aan bloedvaten elders in het lichaam, ook in de hersenen. Wermer: “We weten al een tijd dat de vaten van het vrouwenhart anders reageren dan die van het mannenhart. Dat geldt waarschijnlijk ook voor de bloedvaten in de hersenen.” Ze denkt dat voor vrouwen specifieke eigenschappen van hormoonsysteem en stollingssysteem in samenwerking de kwetsbaarheid van de bloedvaten verhogen.

Wermer wil weten wat er precies met de vaten van patiënten aan de hand is, zodat artsen een beroerte beter kunnen behandelen of voorkomen. Daartoe zet ze verschillende technieken in. Ze bestudeert muizen met een aanleg voor migraine en beroerte, ze doet onderzoek aan geïsoleerde menselijke bloedvaten en ze beschikt over een grote hoeveelheid patiëntgegevens. Met de nieuwste afbeeldingstechnieken maakt ze schade in kleine bloedvaten zichtbaar.

Zenuwprikkeling
Bij een migraineaanval kan een aura ontstaan doordat zich een golf van ontladingen over de hersenen voortplant. Zo’n golf van ontladingen treedt bij mensen zonder migraine ook op na een beroerte en kan dan de schade verergeren. Bij migraine is gebleken dat een prikkeling van een van de hersenzenuwen, de nervus vagus, een gunstig effect heeft. Met de VIDI-beurs die ze vorig jaar kreeg gaat Wermer onderzoeken of die behandeling ook zinvol is na een herseninfarct.

Broze vaten
Een andere oorzaak van beroerte, bij zowel mannen als vrouwen, is ophoping van het eiwit bèta-amyloïd in de kleine hersenvaten (cerebrale amyloïd angiopathie). “Dat maakt de vaten broos, zodat die makkelijk scheuren. We weten nog niet waardoor het eiwit zich in de vaten ophoopt en wat we daaraan kunnen doen. En we weten nog niet waarom het zich bij verschillende mensen op verschillende manieren uit: de een krijgt veel kleine bloedingen en daarna een grote, de ander alleen kleine bloedingen.” Ook deze ziekte wil Wermer beter leren doorgronden.