Educatieplatform voor farmacotherapie en FTO
Terwijl bestaande vaccinaties tegen ziekten al jaren voor discussie zorgen in de samenleving, wordt er in Nederland ook nagedacht over het invoeren van nieuwe vaccinaties tegen waterpokken en gordelroos. Wetenschapper Alies van Lier, verbonden aan het RIVM, onderzocht de voor- en nadelen van deze vaccinaties en promoveert aan de Universiteit Utrecht op dit onderwerp. Haar conclusie: voor waterpokken kunnen we beter eerst afwachten en naar een aantal andere landen kijken, waar de vaccinatie al is ingevoerd voor jonge kinderen.
Met de informatie uit andere landen kan bepaald worden of de gezondheidswinst van vaccineren tegen waterpokken opweegt tegen langetermijneffecten. Voor gordelroos is vaccinatie van ouderen de beste manier om de vervelende gevolgen van deze ziekte te voorkomen concludeert Van Lier.
Wat voor veel mensen onbekend is, is dat gordelroos wordt veroorzaakt door hetzelfde virus als waterpokken: het varicellazostervirus (VZV). Meestal krijg je als kind de waterpokken en blijft het virus het hele leven in zenuwcellen in het ruggenmerg aanwezig. Vooral bij een verminderde weerstand kan het virus na jaren weer actief worden, vaak op oudere leeftijd. Het uit zich dan als gordelroos, wat je alleen kan krijgen als je ook de waterpokken hebt gehad. Terwijl de symptomen van waterpokken - op jongere leeftijd - meestal meevallen, kan gordelroos heel vervelend zijn met nog lange tijd erna nare pijnklachten. Vaccinatie is de enige manier om waterpokken en gordelroos te voorkomen.
Gevaren van waterpokken en gordelroos
Bijna alle kinderen krijgen waterpokken. In Nederland gebeurt dit op relatief jonge leeftijd vergeleken met andere landen. Waterpokken begint met een lichte koorts en hangerigheid, gevolgd door een jeukende blaasjesachtige uitslag over het lichaam. Na een aantal dagen worden dit korstjes.
Meestal verloopt waterpokken mild, maar heel soms kunnen ernstige complicaties optreden als longontsteking, bloedvergiftiging of hersenontsteking, ook bij verder gezonde kinderen. Het is vooral gevaarlijk voor zwangere vrouwen die geen waterpokken hebben doorgemaakt en hun ongeboren kind, en voor pasgeborenen. Ook te vroeg geboren baby’s en mensen met een afweerstoornis hebben een hoger risico op een ernstiger beloop.
Gordelroos begint vaak met jeuk, tintelingen of intense brandende of stekende pijn in een bepaald gebied van de huid. Na een paar dagen ontstaan plaatselijk, meestal rond de buik of taille, blaasjes die ook weer indrogen tot korstjes. Langdurige pijn is de meest voorkomende complicatie van gordelroos. Deze pijn heeft een aanzienlijke impact op de kwaliteit van leven en de behandelopties zijn beperkt. Ongeveer een derde van alle mensen krijgt naar schatting te maken met gordelroos.
Universele vaccinatie?
Voor gordelroos zijn de plannen om een vaccinatie in te voeren concreter dan voor waterpokken. De Gezondheidsraad heeft in juli 2019 namelijk positief geadviseerd over gordelroosvaccinatie bij ouderen in Nederland op voorwaarde dat de prijs van het vaccin aanzienlijk daalt. Vaccinatie tegen waterpokken in Nederland wordt op dit moment beoordeeld door de Gezondheidsraad. Het advies van de Gezondheidsraad hierover wordt in 2020 verwacht.
Een universele vaccinatie tegen waterpokken kan gunstig zijn voor sommige mensen, maar heeft mogelijk ook een aantal negatieve effecten, zegt Van Lier. Zo kan de leeftijd waarop waterpokken optreedt oplopen. Waterpokken verloopt bij volwassenen vaak aanzienlijk ernstiger.“Als je waterpokken op oudere leeftijd krijgt, loop je een groter risico op complicaties zoals een ernstige longontsteking”, zegt Van Lier. “Daarnaast wordt de kans dat vrouwen waterpokken krijgen tijdens de zwangerschap groter. Het krijgen van waterpokken tijdens de zwangerschap kan vervelende gevolgen hebben voor zowel moeder als kind.”
En er speelt nog een andere vraag. Mogelijk kan het aantal gordelroosgevallen tijdelijk (twintig tot zestig jaar na invoering van vaccinatie) toenemen als kinderen minder waterpokken krijgen en ouderen hierdoor minder contact hebben met het virus. Volgens Van Lier zijn de vaak milde gevolgen van de waterpokken in Nederland en de onzekerheden over de mogelijke negatieve gevolgen van vaccinatie redenen om te wachten met de invoering van universele waterpokkenvaccinatie. Zij concludeert dat het voorlopig beter is om dit te beperken tot bijvoorbeeld risicogroepen, en ondertussen te leren van ervaringen uit andere landen waar de vaccinatie wel is ingevoerd.