Educatieplatform voor farmacotherapie en FTO
Patiënten met een chronische darmontsteking, zoals de ziekte van Crohn kunnen dankzij een genetische test vooraf weten of ze bijwerkingen kunnen verwachten van het veelgebruikte medicijn thiopurine. Dit schrijft geneticus Marieke Coenen van het Radboudumc in het tijdschrift Gastroenterology. Bij patiënten met een variant in het TPMT-gen, komen deze bijwerkingen tien keer minder voor als zij een aangepaste medicijndosis krijgen, zonder dat hierdoor de werking ervan wordt verminderd.
Ongeveer 35.000 mensen in Nederland hebben last van chronische ontstekingen in het maag- en darmkanaal, zoals de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa. Hoewel deze ziekten niet te genezen zijn, ervaart 70 procent van de patiënten een sterke vermindering van klachten bij gebruik van het geneesmiddel thiopurine. Bij een vijfde van de patiënten leidt dit medicijn echter tot ernstige problemen in de aanmaak van witte bloedcellen. De oorzaak hiervan ligt waarschijnlijk in een verminderde werking van de enzymen die nodig zijn om thiopurine om te zetten in actieve stoffen.
Medicijn omzetten
Het middel thiopurine zelf is niet actief. Het moet in het lichaam eerst omgezet worden in actieve stoffen die de overactieve immuuncellen aanpakken die verantwoordelijk zijn voor de chronische ontstekingen in de darm. Een van de enzymen dat betrokken is bij de omzetting van thiopurine is thiopurine methyltransferase (TPMT). Bij een tekort aan het TPMT-enzym, loopt de productie van werkzame stoffen te hard van stapel. Hierdoor ontstaat schade aan de bloedproductie. Tien procent van de westerse bevolking heeft een variant van het TPMT-gen waardoor de werking van het enzym is verminderd.
Test voorspelt bijwerking
Dat thiopurine tot bijwerkingen kon leiden, was wel bekend. Marieke Coenen en haar team toont nu voor het eerst aan dat een test naar het TPMT-gen deze bijwerkingen bij een deel van de patiënten kan voorspellen. En dus voorkomen. Patiënten die eerst de test ondergaan en op basis van de uitslag een aangepaste dosis thiopurine krijgen, hebben tien keer minder kans op het ontwikkelen van een tekort in de aanmaak van witte bloedcellen dan patiënten die geen aangepaste dosis krijgen. Marieke Coenen: “Tot nu toe wordt een genetische test zelden voorafgaand aan de behandeling gebruikt. Deze studie laat duidelijk zien dat dit wel nut heeft.”
Persoonsgerichte zorg
De onderzoekers voerden hun onderzoek uit bij 783 patiënten in 30 Nederlandse ziekenhuizen. Een deel van de patiënten kreeg voorafgaand aan de behandeling met thiopurine een genetische test. De controlegroep kreeg de gangbare behandeling. Bij de totale groep leidde het gebruik van de genetische test niet tot het verminderen van het aantal bijwerkingen. Maar bij de kleine groep patiënten met een variant van het TPMT was de test wel zinvol. Marieke Coenen: “Wat ons betreft kan een genetische test naar het TPMT-gen ingevoerd worden, zodat een persoonsgerichte behandeling mogelijk wordt voor mensen met een variant in dit gen.”
Identification of Patients With Variants in TPMT and Dose Reduction Reduces Hematologic Events During Thiopurine Treatment of Inflammatory Bowel Disease, Coenen MJ, de Jong DJ, van Marrewijk CJ, Derijks LJ, Vermeulen SH, Wong DR, Klungel OH, Verbeek AL, Hooymans PM, Peters WH, Te Morsche RH, Newman WG, Scheffer H, Guchelaar HJ, Franke B., Gastroenterology. 2015 Jun 10. pii: S0016-5085(15)00818-5. doi: 10.1053/j.gastro.2015.06.002.